Ο Πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων κ. Ευάγγελος Μεϊμαράκης, μίλησε πριν από λίγο στην πρώτη θεματική ενότητα της Διάσκεψης Προέδρων Κοινοβουλίων των κρατών μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης (ΣτΕ), με τίτλο: «θεμελιώδη συνταγματικά δικαιώματα και ελευθερίες- συμμετοχή, εμπιστοσύνη και δημόσιος διάλογος ως προϋποθέσεις για τη Δημοκρατία».
Ο κ. Μεϊμαράκης, κατά την ομιλία του, ανέδειξε την αξία της συμμετοχικής διαδικασίας των πολιτών καθώς και των Εθνικών Κοινοβουλίων στη διαμόρφωση της σύγχρονης δημοκρατίας. Στην ομιλία του ο Πρόεδρος της Βουλής, ανέφερε τα εξής:
«Οι αρχές και αξίες τις οποίες περιγράφουμε ως «θεμελιώδη δικαιώματα», οριοθετούν την σχέση που έχουν τα μέλη της σύγχρονης κοινωνίας μας τόσο μεταξύ τους, όσο και σε σχέση με την κρατική εξουσία.
Ο συσχετισμός μεταξύ ελευθεριών και κρατικής εξουσίας και η πλήρης διασφάλιση των δικαιωμάτων της μειοψηφίας, διαμορφώνει το δημοκρατικό πολίτευμα, την ποιότητα της δημοκρατίας, τη μορφή αυτής και εν τέλει την εξυπηρέτηση του ιδίου του σκοπού της δημοκρατίας που είναι η ευημερία της πολιτείας προς όφελος των πολιτών.
Ενώ δεν υπάρχει ένα μόνο μοντέλο δημοκρατικού πολιτεύματος εφαρμόσιμο σε όλες τις χώρες, υπάρχουν παρόλα αυτά γενικά αποδεκτές αρχές και αξίες όπως η ειρήνη, η ελευθερία και τα θεμελιώδη δικαιώματα στις οποίες θεμελιώνεται αυτό που γενικά εκφράζεται ως δημοκρατία.
Στο επίπεδο των θεμελιωδών δικαιωμάτων η ελευθερία καθιερώνεται με διττό τρόπο: αφενός ως αυτονομία, αφετέρου ως συμμετοχή. Την αυτονομία εγγυώνται τα ατομικά δικαιώματα, ενώ την συμμετοχή εξασφαλίζουν τα πολιτικά δικαιώματα. Τα μεν ως "δικαιώματα του ανθρώπου" εγγυώνται την αποχή της κρατικής εξουσίας από την προσωπική σφαίρα, τα δε ως "δικαιώματα του πολίτη" εγγυώνται τη συμμετοχή στη διαμόρφωση και την άσκηση της πολιτικής εξουσίας.
Και ενώ τα ατομικά δικαιώματα παραμένουν δικαιώματα που αξιώνουν τον σεβασμό από το κράτος, τα πολιτικά δικαιώματα είναι ταυτόχρονα και υποχρεώσεις με το σκεπτικό ότι ο κάθε πολίτης και όλοι μαζί συλλογικά έχουν υποχρέωση να συμμετέχουν στην διαμόρφωση των κοινών πραγμάτων.
Οι εκπρόσωποι του Νεοελληνικού Διαφωτισμού είχαν αναδείξει την ανάγκη προστασίας των δικαιωμάτων πολύ πριν από το 1821. Ο σημαντικότερός τους, ο Ρήγας Φεραίος με την Χάρτα, τους προσέδωσε απτό περιεχόμενο με σύγχρονες αντιλήψεις. Τις παραμονές της κήρυξης της Επανάστασης ήταν έτσι ώριμο το αίτημα όχι μόνο για την απελευθέρωση αλλά και για τη διασφάλιση της ελευθερίας.
H αναφορά αυτή, αποκτά ξεχωριστό περιεχόμενο καθώς συναντιόμαστε στη Νορβηγία που γιορτάζει φέτος την συμπλήρωση 200ετών από το πρώτο της Σύνταγμα το οποίο βασίστηκε τόσο στην Χάρτα του Ρήγα Φεραίου, όσο και γενικότερα στις αντιλήψεις του Νεοελληνικού Διαφωτισμού.
Ο θεμελιώδης χαρακτήρας των δικαιωμάτων αυτών αναδεικνύεται σήμερα, σε τρία διακριτά επίπεδα - την πολιτεία, τους διεθνείς οργανισμούς και τη διεθνή κοινωνία. Και όπως θα ήταν αναμενόμενο, στο πλαίσιο αυτό, βρισκόμαστε διαρκώς μπροστά σε νέες προκλήσεις. Για παράδειγμα, η παγκοσμιοποίηση με την εκρηκτική ανάπτυξη της σύγχρονης τεχνολογίας, αλλάζει σημαντικά τις σχέσεις σε πολλούς τομείς της ζωής μας και επιβάλλει συχνά μια εντελώς διαφορετική θεώρηση της προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Επίσης, σημαντικός είναι ο επαναπροσδιορισμός της σχέσης ελευθερίας και ασφάλειας. Στον σημερινό κόσμο, επιβάλλεται η αναζήτηση μιας νέας ισορροπίας μεταξύ τους, η οποία, χωρίς να παραγνωρίζει την ανάγκη δημιουργίας εύλογων συνθηκών ασφάλειας, δεν επιτρέπεται να συμπιέζει την ελευθερία υπέρμετρα και σε βαθμό μεγαλύτερο από ό,τι απαιτεί η προστασία του κοινού καλού μέσα από το οποίο εξασφαλίζονται οι συνθήκες για προσωπική ελευθερία, ευημερία και έκφραση.
Τα σύνθετα προβλήματα της εποχής μας απαιτούν συχνά, προτού ληφθούν αποφάσεις, άλλοτε ανοιχτή διαβούλευση με τους ενδιαφερομένους για την αναζήτηση των καλύτερων λύσεων και άλλοτε γνώση σε βάθος των παραμέτρων τους.
Λόγω της μετάβασης από την εποχή της Κυβέρνησης στην εποχή της Διακυβέρνησης, σημαντική είναι η συμβολή της κοινωνίας των πολιτών.
Η προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων σταμάτησε να κινείται στο πλαίσιο μιας γραμμικής σχέσης μεταξύ κράτους και πολιτών. Παρεμβάλλεται πλέον η κοινωνία των πολιτών με τις οργανώσεις της η οποία διαδραματίζει ευδιάκριτο ρόλο, πάντα εντός του πλαισίου των προνοιών του Συντάγματος, ως βασικού εγγυητή της προστασίας των δικαιωμάτων.
Στην κατεύθυνση της ενδυνάμωσης της συμμετοχής των πολιτών εξετάζεται η πιθανή αναθεώρηση διατάξεων περί δημοψηφισμάτων, για την πρόβλεψη διενέργειας δημοψηφίσματος και με λαϊκή πρωτοβουλία καθώς επίσης και η συνταγματική κατοχύρωση της ακρόασης κοινωνικών φορέων κατά την εξέλιξη της νομοθετικής διαδικασίας.
Η κρίση των τελευταίων ετών έδειξε ότι τα Κοινοβούλια περιορίστηκαν σε ένα επικυρωτικό και εκ των υστέρων ελεγκτικό ρόλο και οι αποφάσεις κατά βάση ελήφθησαν από τη γραφειοκρατία και από την εκτελεστική εξουσία. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι εμείς δεν στηρίζουμε κατά πλειοψηφία στα Κοινοβούλια μας τις αποφάσεις που ελήφθησαν. Θεωρούμε όμως, ταυτόχρονα, ότι πρέπει να συμμετέχουμε πολύ περισσότερο σ’ αυτό το διάλογο, ο οποίος άλλωστε μας αφορά.
Οι θεσμοί στις μέρες μας δοκιμάστηκαν πολύ και οι πολίτες περιμένουν από τους εκπροσώπους τους απαντήσεις. Πρέπει να σας πω ότι τις περιμένουν κυρίως από τους βουλευτές των εθνικών Κοινοβουλίων, γιατί εμείς είμαστε σε άμεση και συνεχή επαφή με τους πολίτες.
Αγαπητοί Φίλοι
Η δημοκρατία, στην απλότητά της, είναι ένα σύνθετο πολίτευμα προωθημένης συμμετοχικής διαδικασίας.
Αποτελεί μία διαρκώς εξελισσόμενη διαδικασία, η οποία κρίνεται καθημερινά, και την οποία πρέπει να επιθυμείς ειλικρινά για να την υπηρετήσεις. Ακόμη και εαν αυτό σημαίνει ότι θα υποστηρίζεις μέχρι τέλους το δικαίωμα του άλλου να εκφράζει απόψεις με τις οποίες εσύ διαφωνείς και μάχεσαι μία ζωή να αλλάξεις.
Ταυτόχρονα είναι ένα σύστημα δικαιωμάτων και υποχρεώσεων στην αμφίδρομη σχέση κράτους και πολιτών, αλλά και μεταξύ των πολιτών, όπου πρωταρχικός κανώνας είναι ο εκατέρωθεν σεβασμός του ζωτικού χώρου έκφρασης ενός εκάστου.
Αυτό είναι το πλαίσιο λειτουργίας του δημοκρατικού πολιτεύματος που πρέπει να εμπνεύσουμε στους πολίτες μας, ως απευθείας εκπρόσωποί τους στα Εθνικά Κοινοβούλια, ως οδικό χάρτη προς μία συμβίωση με αξιοπρέπεια, σεβασμό και αλληλεγγύη.
Δεν είναι άλλωστε τυχαίο γιατί στην Αθηναϊκή Δημοκρατία του 5ου πρό Χριστού αιώνα, η αποτελεσματική συμμετοχή στα κοινά αποτελούσε μέρος ολόκληρης της ζωής της κοινωνίας, όλης της εκπαίδευσης των πολιτών με τον όρο «παιδεία προς τα κοινά» διακρίνοντας τους ενεργούς στα κοινά Αθηναίους σε «πολίτες» - στα αγγλικά polites - από τους αδιάφορους και απολιτικούς «ιδιώτες» - το γνωστό σήμερα στα αγγλικά idiots».